Predstavnici svih nivoa vlasti u Bosni i Hercegovini, zajedno s institucijama Europske unije (EU), kolegama iz država članica EU i drugih zemalja kandidatkinja te predstavnicima istraživačkih i nevladinih organizacija kao i međunarodnih organizacija, okupili su se 16. septembra 2025. godine u Sarajevu na konferenciji o uključivanju općina/opština i gradova u proces pristupanja EU. Događaj su organizovali Savez opština i gradova Republike Srpske (SOGRS), Savez općina i gradova Federacije BiH (SOGFBiH), zajedno sa SALAR International i Direkcijom za evropske integracije (DEI).
Među glavnim govornicima bio je Luigi Soreca, ambasador EU u BiH, koji je istakao „ključnu ulogu“ lokalnih zajednica u procesu pristupanja, u skladu sa načelom supsidijarnosti. Gabriele Derighetti, ambasador Švajcarske u BiH, naglasio je potrebu predviđanja uticaja članstva EU na lokalni nivo. Sara Lindegren, zamjenica ambasadorke Švedske u BiH, podsjetila je da integracija u EU „počinje za kuhinjskim stolom“ i upozorila na rizik da proces građanima i građankama djeluje udaljeno ako se lokalne zajednice izostave. U uvodnom obraćanju, Elvira Habota, direktorica DEI-a, izrazila je želju da učesnici konferencije odu sa snažnijom odlučnošću da lokalne zajednice stave u središte EU puta Bosne i Hercegovine (BiH).
Više govornika naglasilo je da se u kontekstu EU općine/opštine i gradovi trebaju smatrati javno-upravnim organima, a ne nevladinim organizacijama ili dopunom višim nivoima vlasti. Imajući u vidu da je lokalni nivo odgovoran za sprovođenje većeg dijela zakonodavstva EU-a (pravna tekovina EU – acquis) i ima ključnu ulogu u korištenju EU fondova, neophodno je njihovo veće uključivanje u proces pregovora o članstvu.
Događaj, kome je prisustvovalo oko 130 učesnika, poslužio je i kao zajednički sastanak EU mreža službenika u lokalnim zajednicama. Učesnici su se složili da bez snažnog učešća lokalnog nivoa proces pristupanja EU ne može ostvariti svoj puni potencijal. Budući da su lokalne vlasti najbliže građanima i odgovorne za sprovođenje većine EU standarda, njihova aktivna uključenost presudna je za uspjeh reformi i buduće članstvo BiH u EU.
Preporuke
Na osnovu diskusija održanih na Konferenciji, kao i kontinuiranih razmjena unutar EU mreža oba Saveza, formulisane su sljedeće preporuke koje će biti upućene predsjedništvima oba saveza kao osnova za budući zajednički rad na pitanjima vezanim uz EU.
1. Uspostaviti platformu za sistemsku saradnju DEI i oba saveza
- Formalizirati redovnu razmjenu informacija i zajednički rad na dokumentima kako bi se osiguralo da sve općine/opštine i gradovi imaju pravovremen i strukturiran pristup informacijama o pregovaračkom procesu, poglavljima i obavezama.
- Predsjedništva oba saveza treba da preuzmu vodeću ulogu i obezbijede da se glas lokalnog nivoa sistemski uključi u proces pregovaranja.
2. Uvesti stalni program obuka i jačanja kapaciteta
- Organizovati najmanje dvije obuke godišnje za članove EU mreža u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine, uz podršku DEI-a i nadležnih ministarstava.
- Fokusirati se na napredne vještine u pripremi projekata i korištenju svih dostupnih EU programa.
3. Obezbijediti učešće lokalnih predstavnika u pregovaračkim strukturama
- Predstavnici općina/opština i gradova treba da budu uključeni u radne grupe za pravnu tekovinu EU- relevantne oblasti i poglavlja (npr. javna uprava, zelena agenda, digitalna transformacija, socijalna politika).
- Ovakav pristup omogućava da se prijedlozi lokalnog nivoa direktno odraze na tok pregovora i poboljšanje kvaliteta reformi.
4. Ojačati regionalnu saradnju i zajedničko lobiranje
- Intenzivirati saradnja sa sličnim mrežama u regiji u cilju razmjene znanja i iskustava.
- Pored tehničke saradnje, razviti zajedničke inicijative za lobiranje kod EU institucija, ali i za regionalne projekte od zajedničkog značaja.
Ove preporuke predstavljaju zajedničku poziciju dvije Mreže za EU Integracije Saveza opština i gradova Republike Srpske i Saveza općina i gradova Federacije BiH.
Ostale preporuke koje su donijeli učesnici i učesnice Konferencije:
- Općine i gradovi trebali bi nominirati članove lokalne uprave koji će služiti kao kontaktne tačke za EU i sudjelovati u radu EU mreža oba Saveza. To je najbolji način da budu informisani o mogućnostima za projekte finansiranih od strane EU, obukama i usklađivanjem zakonodavstva. Tehnički stručnjaci u lokalnim upravama i javnim komunalnim preduzećima, također, trebaju razviti svoje razumijevanje o tome kako pristupanje EU može utjecati na njihove aktivnosti te objediniti i podijeliti to znanje.
- Entitetske vlade trebale bi razmotriti ažuriranje entitetskih strategija za lokalnu samoupravu, a relevantne institucije na državnom nivou trebale bi razmotriti izradu strategije na državnom nivou. U svojim godišnjim izvještajima o BiH, Europska komisija je primijetila nedostatak takve strategije, koja bi se mogla baviti, između ostalog, aspektima decentralizacije i lokalnog održivog razvoja, te ulogom koju općine/opštine i gradovi imaju u provođenju EU zakonodavstva. Ovo će poslati jasnu poruku da se lokalni nivo vlasti smatra relevantnim u kontekstu reforme javne uprave i moglo bi olakšati buduće učešće lokalnog nivoa u aktivnostima koje finansira EU.
- Možda je pravovremeno da Vijeće ministar izrazi interes za formiranje Zajedničkog savjetodavnog odbora (Joint Consultative Committee – JCC) s Odborom regija EU, što je očekivani korak u procesu pregovora BIH i konkretan način za ojačavanje dijalog između EU institucija i predstavnika lokalne i regionalne vlasti. Savezi su spremni pomoći u odabiru lokalnih predstavnika i organizaciji sekretarijata u BiH. Obezbjeđivanje finansijskih sredstava za putne i boravišne troškove za sastanke u Bruxellesu, organizaciju sastanaka u BiH, te za kadrovsku podršku sekretarijatu i supredsjedavanju značajno bi olakšalo realizaciju ovog procesa.